Candi Gëmpoer & Proedoeng, a missing link? Bagian-2

Candi Gëmpoer & Proedoeng, a missing link?

Sisa yang hilang... Yang Istimewa.

Bagian-2

“In Këdiri noemen wij vooreerst een paar plaatsen ten Noord-Oosten van de hoofdstad, in de richting van Tigawangi-Soerawana. Het zijn de Tjandi Gëmpoer en de een paar K.M. meer Westelijk gelegen Tjandi Proedoeng“

Masih tentang Candi Gëmpoer & Proedoeng pada uraian Krom dalam “Inleiding tot de Hindoe-Javaansche Kunst”, yang diterbitkan tahun 1920, disebutkan Knebel dalam catatan laporannya memberikan kesaksian bahwa :

“Knebel, die van den tempel zelf of de baksteenen niets meer vond, twee makara's en een tempelwachter. Deze laatste, een groote figuur van bijna 2 Meter, is overal met slangen omgeven (kan het ook zijn, dat Verbeek hem daarom «naga» noemt?); slangen kronkelen zich in zijn haren, vier slangen wikkelen zich om zijn hals en borst, slangen zijn als bovenarm-, pols- en enkelbanden, en natuurlijk als kastekoord gebruikt; ook de rechterhand houdt een slang vast, terwijl de linker op een knots rust, en ten slotte heft zich van de steenplaat nog een slangenlichaam op, dat den kop naar rechts wendt, en met het benedenlijf over den steen ligt, waar ook aan de linkerzijde weder een slangenlijf zich verheft en den kop in den gordel van den rakshasa legt. Een zeer bijzondere rakshasa-voorstelling dus. Ook de makara's vallen op, door hun kolossale afmeting (door Knebel op 2 M. geschat) en rijke bewerking in alle onderdeden, in het bijzonder het ornament boven de snuitwinding; een leeuwtje zit in den muil. Het zijn geen spuiers, doch klaarblijkelijk waren deze groote stukken voor een tempelpoort bestemd, die dan zeker ook van niet geringe grootte moet zijn geweest”(Krom, 1923: 312-313).

Perkiraan Lokasi Candi Gëmpoer & Proedoeng (Krom 1920). 

Walopun tidak terlalu suka akan keadaan bangunan bata ini, Knebel menyatakan terdapat dua buah Makara dan tempelwachter (dwarapala/Arca Penjaga? ). Yang menarik dari yang disebutkan terakhir tadi  adalah sosok setinggi 2 meter itu. Digambarkan dikelilingi dengan ular di mana-mana (yang disebut Verbeek dengan "naga"?). Ada tali lilitan (=selang) digambarkan berliku di rambutnya, empat ular di leher dan dadanya, tali lilitan lain ada di lengan atas, pergelangan tangan dan pergelangan kaki. Dan tentu saja, itu digunakan sebagai tali yang menghiasi badan; Juga  tangan kanan memegang seutas lilitan, sementara meninggalkan pada istirahat fuli, dan akhirnya mengangkat diri dari lempengan batu tubuh selang, yang ternyata kepala ke kanan, dan dengan tubuh bagian bawah terletak di atas batu, yang juga di sisi kiri tubuh ular lain mengangkat dirinya sendiri dan meletakkan kepalanya di sabuk rākshasa ini. Penggambaran rākshasa yang sangat istimewa. Terdapat Makara yang juga menonjol karena ukuran yang kolosal (diperkirakan oleh Knebel setinggi  2 meter) dan kaya akan hiasan di semua bagian, terutama hiasan di atas moncongnya; singa ada di dalam mulut. Itu menyalurkan air hujan, tetapi rupanya potongan-potongan besar ini ditakdirkan sebagai gerbang candi, yang pasti juga tidak berukuran kecil.

Uraian di atas menyebutkan tentang laporan Verbeek yang menyebutkan ornamen berbentuk naga di Candi Gëmpoer. Rofier Diederik Marius Verbeek, seorang geolog Belanda yang meneliti Jawa tahun 1884-1885. Verbeek membedakan kedua lokasi letak Candi Gëmpoer dan Proedoeng dalam laporannya tahun 1891. Artinya memang ada 2 nama candi berbeda.

Verbeek meregistrasi tempat bernama Candi Gëmpoer dengan nomor register 576, yang disebutkan terletak di desa  Adan-Adan. Demikian uraiannya :

“Een geheel vervallen tjandi van gebakken steen, ten N. W. van desa

Adanadan, 900 meter van den grooten weg, juist op de grens van de districten

Soekarêdja (Pare) en Pa par. Er moeten vroeger minstens twee gebouwen geweest

zijn, het eene van groote afmetingen. Men vindt er nu nog een heuvel met

roode baksteenen, een gebroken banaspati, een groote naga en bekapte andesietstukken”